Atatürk’ün Harp Okulu’nda Aldığı Dersler ve Notları
Mustafa Kemal’in birinci sınıfta bulunduğu 1899-1900 eğitim-öğretim yılında Harbiye’de okutulan dersler şunlardı: “Akaid-i Diniyye, Topografya, Hendese-i Resmiyye, Hikmet-i Tabiyye, Askerî Kimya, Askerî Kitabet, Talim Nazariyatı, Terbiye-i Askerî, Lisan (Fransızca, Almanca, Rusça), Harita Tersimi (Çizimi), Talim Ameliyatı (Uygulaması), Topografya Ameliyatı (Uygulaması)”.
Kolağası Mehmet Esat’ın Mirat-ı Mekteb-i Harbiyye eserinde verdiği 1900 ve 1901 yıllarında okutulan dersler listesine göre de birinci sınıfta; “Akaid-i Diniyye, Topoğrafya Nazariyatı, Hendese-i Resmiyye, Hikmet-i Tabiyye, Kimya, Talim Nazariyatı, Malumat ve Terbiye-i Askerîyye, Harita Tersimi, Hendese-i Resmiyye Eşkali, Topoğrafya Ameliyatı, Talim Ameliyatı, Alman veya Rus Lisanı, Kitabet” dersleri okutulmaktaydı.
Mustafa Kemal’in ikinci ve üçüncü sınıf notlarını ihtiva eden defterler, Kara Harp Okulu Arşivi’ndedir. Birinci sınıf notlarını içeren not çizelgeleri de Hayrullah Gök ve Mesut Uyar tarafından İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi’nde bulunarak, yeni bir inceleme ile bilim âlemine duyurulmuştur. Buna göre 1899-1900 eğitim-öğretim yılında, birinci sınıfta 635’i piyade, 88’i süvari ve 16’sı baytar sınıflarından olmak üzere toplam 739 öğrenci vardı. Bu yıla ait not çizelgelerinde notları bulunmayan 25’i piyade, 8’i süvari ve 3’ü baytar sınıfından toplam 36 öğrencinin muhtemelen okuldan ayrıldıkları ve gerçekte ikinci sınıfa devam edenlerin toplam 703 kişi olduğu anlaşılmaktadır.
Mustafa Kemal, birinci sene piyade sınıfından eğitim ve öğretime devam eden toplam 610 arkadaşı arasından, toplam 484 not alarak ve 9. olarak ikinci sınıfa geçmiştir. Bu seneye ait not çizelgelerine göre “beher dersin tam numarası yekûn-ı umumisi 530” ve “beher dersin üss-i mizanı yekûn-ı umumisi 234” idi.
Mustafa Kemal’in birinci sınıfta okuduğu dersler ve aldığı notlar şu şekildedir: “Akaid-i Diniyye (42), Topoğrafya Nazariyatı (33), Hendese-i Resmiyye (29), Hikmet-i Tabiyye (44), Kimya (42), Kitabet (45), Talim Nazariyatı (37), Malumat-ı ve Terbiye-i Askerîyye (45), Lisan-ı Fransevî (44), Harita Tersimi (19), Hendese-i Resmiyye Eşkali (20), Topoğrafya Ameliyatı (20), Talim Ameliyatı (20), Alman veya Rus Lisanı (44).
Bu sınıfta okutulan toplam 14 ders vardır ve 4 adet dersin tam numarası 20, diğer 10 dersin tam numarası 45’tir. Bu duruma göre Mustafa Kemal, 5 dersten tam numara almıştır. Sınıfın birincileri, Üsküplü Ali Şevket Efendi ve Vanlı Müştak Efendi’lerdir. Ali Şevket ve Müştak’ın toplam notları 509’dur.
Mustafa Kemal, 1922’de anlattığı anılarında, İstanbul’da geçen bu ilk yılı için sadece şunları söyler: "Birinci sınıfta gençlik hayallerine tutuldum. Dersleri ihmal ettim. Senenin nasıl geçtiğinin farkında olmadım. Ancak dersler kesilince kitaplara sarıldım."
Tahsin Ünal’ın, birinci sınıftaki toplam 703 öğrenci için verdiğini tahmin ettiğimiz başarı durumu doğru ise, Mustafa Kemal’in sınıfını tüm öğrenciler içinde 29’uncu; not çizelgesindeki 610 piyade sınıfı öğrencisi arasından da 9’uncu olarak tamamlayıp bir üst sınıfa geçmiş olması, derslere fazla çalışmadan böyle büyük bir başarı sağlaması onun üstün yetenekli bir öğrenci olduğunu göstermektedir.
Mustafa Kemal, ikinci sınıfa geçtiği 1900-1901 eğitim-öğretim yılında 420 arkadaşı arasından, toplam 522 not alarak ve 11. sırada üçüncü sınıfa geçmiştir. Bu seneki numara defterine göre “beher dersin tam numarası yekûn-ı umumisi 575” ve “beher dersin üss-i mizanı yekûn-ı umumisi 256.5” idi.
Mustafa Kemal’in ikinci sınıfta okuduğu dersler ve aldığı notlar şu şekildedir: “Akaid-i Diniyye (45), Hidemat-i Seferiyye (38), Dâhiliye Kanunname-i Hümayunu (45), Fenn-i Mimarî (41), Fenn-i Furusiyyet Nazariyatı (45), Lisan-ı Fransevî (42), Talim Nazariyatı (43), Malumat-ı ve Terbiye-i Askerîyye (31), İlm-i Ahlak (43), Kılıç Talimi (12), İstikşafat-ı Askerîyye (14), Harita Tersimi (18), Talim Ameliyatı (20), Ceza Kanunname-i Hümayunu (44), Alman veya Rus Lisanı (41)”.
Bu sınıfta okutulan toplam 15 ders vardır ve 4 adet dersin tam numarası 20, diğer 11 dersin tam numarası 45’tir. Bu duruma göre Mustafa Kemal, 4 dersten tam numara almıştır. Sınıfın birincisi, Manastır Askerî İdadisi’ni de birincilikle bitiren Selanikli Ahmet Tevfik; ikincisi de Bursa Askerî İdadisi’ni birincilikle bitiren Ispartalı Faik’tir. Ahmet Tevfik’in toplam notu 552, Faik’in toplam notu 551’dir.
Mustafa Kemal, üçüncü sınıfa geçtiği 1901-1902 eğitim-öğretim yılında 459 arkadaşı arasından, 17.5 not olan üss-i mizan ve üç yıllık notlarının toplamı üzerinden Harp Okulu’nu 8’inci olarak bitirmiştir. Numara defterine göre, “beher dersin tam numarası” bakımından öğrencilerin “üç senede kazandıkları numaraların yekûn-ı umumisi 1635” idi. Mustafa Kemal’in üç yıllık not toplamı ise 1498’dir. “Üç sene nihayetinde umumda sıra numarası 8” idi. Bu sıra aynı zamanda sicil sırasını da göstermektedir. Diploma numarası ise 5998’dir.
Mustafa Kemal’in üçüncü sınıfta okuduğu dersler ve aldığı notlar şu şekildedir: "Sunuf-ı Salise Tabiyesi (41), İstihkamat-ı Hafife (40), Fenn-i Esliha (45), Hıfz-ı Sıhha-ı Askerî (45), Coğrafya-ı Askerî (42), Devlet-i Aliyye Ordu Teşkilatı (43), Talim Nazariyatı (44), Malumat ve Terbiye-i Askerîyye (41), Lisan-ı Fransevî (43), İstikşafat-ı Askerîyye (17), İstihkam Eşkali (18), Talim Ameliyatı (19), Tabiye Tatbikatı (18), Alman veya Rus Lisanı (36)".
Bu sınıfta okutulan toplam 14 ders vardır ve 4 adet dersin tam numarası 20, diğer 10 dersin tam numarası 45’tir. Bu duruma göre Mustafa Kemal, iki dersten tam numara almıştır. Sınıfın birincisi yine Selanikli Ahmet Tevfik; ikincisi de yine Ispartalı Faik’tir. Ahmet Tevfik’in üç senelik toplam notu 1571, Faik’in toplam notu 1570’tir.
İlk ona giren diğer öğrencilerin sırası ve üç yıllık toplam notları şu şekildedir: “3’üncü Mehmet Müştak, Van (1555); 4’üncü Hayri, Davutpaşa (1519), 5’inci Ali Şevket, Üsküp (1519), 6’ncı Mehmed Cemil, Süleymaniye (1508), 7’nci Selim, Çerkes (1505), 8’inci Mustafa Kemal, Selanik (1498), 9’uncu Ahmed Müfid, Kırşehir (1494), 10’uncu Halil, Trabzon (1490)”.